Partnerem badania jest firma Grupa Energa

Strona Projektu (Powrót)


Metodologia badania


Ze względu na wymogi projektu, konieczne było na zgromadzenie materiału statystycznego ze źródeł pierwotnych za pomocą badania ankietowego. Zadaniem polskiego zespołu było dostosowanie metodologii do polskiej specyfiki oraz przeprowadzenie badania ankietowego na próbie 300 pracowników IT, zarówno kadry jak i menedżerów firm i instytucji działających w Polsce.

Właściwe przygotowanie badania statystycznego ma istotny wpływ na jego powodzenie. Na etapie projektowania badania rozstrzyganych jest wiele kluczowych kwestii rzutujących na jakość badania oraz przydatność jego wyników. Czynności związane z realizacją badania zostały opracowane na podstawie procesu badawczego obejmującego:
  1. określenie celów badawczych,
  2. zdefiniowanie populacji,
  3. sporządzenie operatu losowania,
  4. wyboru techniki pobierania próby,
  5. określenie liczebności próby,
  6. proces wyboru próby,
  7. wstępne określenie metody obserwacji statystycznej,
  8. wstępne określenie metod analizy danych.

Odpowiednie sformułowanie celów i zakresu badania ma za zadanie określenie właściwej metody badawczej. Przeprowadzenie badania pracowników IT w polskich przedsiębiorstwach i instytucjach wymaga uwzględnienia specyfiki danej działalności oraz znacznego zróżnicowania zapotrzebowania na rozwiązania informatyczne wśród firm i instytucji działających w Polsce.

Ważną rolę w przeprowadzonym badaniu miała budowa kwestionariusza, a także jego właściwe przetłumaczenie. W przypadku zagadnień technicznych, wiele nazw nie ma polskiego odpowiednika, ponieważ językiem używanym powszechnie w IT jest język angielski. Natomiast w pozostałych kwestiach, tłumaczenie kwestionariusza miało charakter kontekstowy. Kwestionariusz został poddany został podwójnej translacji oraz walidacji podczas badania wstępnego, przez co tłumaczenie zostało zweryfikowane przez respondentów. Podjęte działania miały na celu zapewnienie porównywalności otrzymanych wyników z innymi krajami.

Należy dodać, że pytania ankiety nie zawierały kwestii drażliwych oraz związanymi z poufnymi danymi organizacji. Ponadto kwestionariusz charakteryzował się nienaganną estetyką, a także czytelnym układem pytań. Pytania były sformowane w jasny i zrozumiały sposób, przez co uniknięto błędów związanych z niewłaściwym zrozumieniem pytania przez respondenta.

Operat losowania
W celu zapewnienia reprezentatywnych wyników badania, dobór próby powinien być losowy, ponieważ stopień reprezentatywności doboru nielosowego jest uzależniony jedynie od jakości przeprowadzonej selekcji przez badacza i w przypadku badania kadry IT w Polsce nie mógłby być efektywny. Regułą doboru losowego jest to, że każde przedsiębiorstwo i instytucja ma z góry znane prawdopodobieństwo wylosowania do próby, dzięki czemu możliwe jest oszacowanie parametrów badanej populacji oraz uogólnienie z dużym prawdopodobieństwem rezultatów na całą populację metodami naukowymi zgodnymi z zasadami wnioskowania statystycznego [1].

Warunkiem każdego losowania jest posiadanie tzw. operatu losowania, czyli wykazu jednostek uwzględnionych przy losowaniu. Musi się on charakteryzować kompletnością, czyli zawierać wszystkie jednostki badanej populacji, przy czym każda jednostka może w nim występować tylko raz. W przypadku badania przedsiębiorstw i instytucji w Polsce jest baza REGON, która jest prowadzona przez Główny Urząd Statystyczny. Ze względu na zawarte w rejestrze REGON informacje może on być stosowany do wielu technik doboru losowego. Zawiera takie informacje o przedsiębiorstwach jak:
  1. Nazwa i dokładny adres wraz z numerem telefonu i faksu,
  2. Formę organizacyjną i prawną,
  3. Branżę podstawowej działalności,
  4. Liczbę zatrudnionych,

Technika wyboru próby
Wśród wielu technik losowego wyboru próby, najczęściej spotykane i wykorzystywane podczas badań jest losowanie zespołowe, indywidualne oraz warstwowe. Losowanie zespołowe opiera się na podziale jednostek na grupy i polega na tym, iż jednostką losowania jest zespół jednostek badania. Główną zaletą losowania zespołowego jest możliwość znacznego ograniczenia kosztów sporządzenia operatu losowania. Także istnieje możliwość ograniczenie kosztów przeprowadzania badania, ponieważ w przypadku zastosowania budowy zespołów ze względu na rozproszenie terytorialne, redukcji ulega czas potrzebny na dotarcie do badanych jednostek. Precyzja szacunków przy losowaniu zespołowym jest mniejsza niż w przypadku zastosowania losowania indywidualnego, jednak przy uwzględnieniu ograniczenia kosztów, często okazuje się ona najbardziej efektywna.

Losowanie indywidualne z jednakowymi prawdopodobieństwami wyboru jest najbardziej zrozumiałym i intuicyjnym schematem losowania. Polega na wylosowaniu wśród całej populacji poszczególnych obiektów badania. Pomimo, iż jest jak najbardziej logiczny sposób losowania, a wszystkie parametry populacji są możliwe do oszacowania przy zastosowaniu tego sposobu, nie jest on najwłaściwszy do badania pracowników IT w przedsiębiorstwach i instytucjach. Ze względu na nierównomierny rozkład przedsiębiorstw pod względem wielkości oraz głównej branży działalności, nie udało by się spełnić warunku ograniczającego do maksymalnie trzech organizacji z każdej branży.

Gwarancję taką daje zastosowanie losowania warstwowego. Głównym celem stosowania tej metody losowania jest podniesienie efektywności, poprawa precyzji szacunków próby oraz możliwość dokładniejszego zaprogramowania losowania, dzięki nałożeniu dodatkowych warunków podczas losowania próby. Do zalet tej metody zaliczyć można występowanie wcześniej określonej liczby organizacji ze względu na wybrane cechy, przy czym w badaniu WORLD IT została określona dokładna liczba organizacji pod względem wielkości zatrudnienia oraz głównej branży działalności, dzięki czemu możliwe jest późniejsze porównanie poszczególnymi branżami. Przy wykorzystaniu losowania warstwowego nie ma ryzyka nie występowania w próbie pewnych przedsiębiorstw, które reprezentują mniej liczne grupy. Dzięki odpowiedniemu ważeniu wyników, próba wylosowana warstwowo jest w pełni reprezentatywna i rezultaty można precyzyjnie oszacować metodami naukowymi.

Zgodnie z przyjętą metodologią projektu WORLD IT, kluczowym warunkiem był udział pracowników IT z różnych branż. Z tego względu pracownicy IT zostali wylosowani zespołowo. Natomiast firmy i instytucje, w których pracują, zostały wylosowane warstwowo.

Liczebność i struktura próby Bardzo istotnym elementem projektowania badania statystycznego jest wyznaczenie liczebności próby. Należy znaleźć optymalne rozwiązanie z punktu widzenia precyzji szacunków oraz ograniczenia kosztów. Wynika to z tego, iż im większa jest próba badania, tym precyzja wyników badań rośnie. Wiąże się to jednak ze wzrostem kosztów badania. W celu zapewnienia porównywalności wyników z poszczególnych krajów uczestniczących w projekcie, liczebność pracowników uczestniczących w badaniu w każdym kraju musiała wynieść przynajmniej 300 respondentów.
Wybór techniki obserwacji statystycznej
Badanie wstępne wykazało duże trudności w dotarciu do dużych przedsiębiorstw i zachęceniem do wzięcia udziału w badaniu. Ponadto badanie wstępne wykazało, że wiele przedsiębiorstw z sektora MSP, które nie działają w branży IT, mają ograniczoną liczbę pracowników IT ze względu na korzystanie z outsourcingu IT w zakresie sprzętu oraz oprogramowania. Dlatego też założono, że wśród małych przedsiębiorstw uda się średnio przeprowadzić 3 wywiady z pracownikami IT, natomiast wśród średnich przedsiębiorstw założono przeciętnie 6 wywiadów.
Pozyskanie informacji ze źródeł pierwotnych wiąże się z wyborem techniki gromadzenia materiału statystycznego. W przypadku omawianego badania pod uwagę brano jedną z następujących technik badawczych:


Każda z przedstawionych metod ma swoje wady i zalety. Najtańszym sposobem przeprowadzenia badania jest ankieta wypełniana przez Internet. Jednak na podstawie wniosków z przeprowadzonego badania wstępnego, można stwierdzić, że nie była ona efektywna, ponieważ nie udało się osiągnąć satysfakcjonującego wskaźnika osób, które zostały wylosowane i wzięły udział w badaniu.

Natomiast wywiady telefoniczne nie były możliwe ze względu na obszerność kwestionariusza, który liczył niemal 150 zagadnień. Przeczytanie całego kwestionariusza przez ankietera dodatkowo zwiększało by czas potrzebny na wzięcie udziału w badaniu przez respondenta. Drugim problemem związanym z tą metodą były kwestie związane z ustaleniem numerów telefonu poszczególnych pracowników IT.

Na podstawie doświadczeń wynikających z badania wstępnego, zespół odpowiedzialny za realizację badania w Polsce ustalił, że zostanie zastosowana metoda wywiadów bezpośrednich w siedzibie przedsiębiorstw. Metoda ta daje wysokie wskaźniki udzielonych odpowiedzi, przez co możliwe jest ograniczenie błędów nielosowych wynikających z przeprowadzonego badania ankietowego. Największą wadą metody są wysokie koszty, szczególnie w przypadku badania ogólnokrajowego, ponieważ wiąże się ona z koniecznością dojazdu ankieterów do siedzib firm i instytucji w całym kraju. Jednak dzięki sfinansowaniu badania przez firmę Energa S.A. możliwe było właściwe przeprowadzenie badania statystycznego.

Wybrana technika przeprowadzenia badania okazała się bardzo efektywna. Po pierwsze, dzięki odwiedzeniu siedziby przedsiębiorstwa, łatwo było przeprowadzić badanie na zespole pracowników IT przedsiębiorstwa. Ankieter mógł zachęcić respondentów do wzięcia udziału w badaniu dzięki bezpośredniemu przedstawieniu celów badania oraz wręczeniu drobnej gratyfikacji. Uzyskano wysoki wskaźnik udziału w badaniu, na poziomie 70%, co jest bardzo dobrym wynikiem w badaniach statystycznych, biorąc pod uwagę udział dużych przedsiębiorstw i korporacji, dla których wskaźnik był nieco niższy. Natomiast wskaźnik udziału pracowników w wylosowanych przedsiębiorstwach sięgał niemal 100% i tylko pojedynczy pracownicy odmawiali udziału w badaniu, głównie ze względu na bieżące obowiązki zawodowe.

[1] Szreder M., Losowe i nielosowe próby w badaniach statystycznych, Przegląd Statystyczny nr 57, zeszyt 4 2010.